کلینیک سینا مهر با خبر آتش‌سوزی و انفجار‌های مهیب خود، شب سه شنبه، ۱۰ تیرماه ۱۳۹۹ همه را شوکه کرد.
گزارش‌های اولیه حاکی از آن بود که کسی در این حادثه کشته نشده‌است. با این حال، رسیدن آتش‌نشان‌ها به طبقه پنجم در ساعت ۲۲ ابعاد واقعی فاجعه را روشن کرد.

ساعت ۲۰:۴۶

وقوع حریق گسترده در کلینیک سینا مهر، توسط شهروندان به سامانه ١٢۵ سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران اطلاع داده‌شد. نیرو‌های آتش‌نشانی بعد از پنج دقیقه به محل اعزام شدند.
در دقایق ابتدایی گفته‌شد که این آتش‌سوزی ۳ مصدوم داشته، اما هر چه از حادثه می‌گذشت تعداد مصدومین و کشته‌ها بیشتر و بیشتر می‌شد.

ساعت ۲۲

• آتش‌نشانان با خنک نگه‌داشتن کپسول‌های اکسیژن، از انفجار آنها جلوگیری کردند.
• ۱۳ شهروند گرفتار در دود و آتش نجات یافتند و به بیمارستان منتقل شدند.
• در صحنه حادثه ۸ نفر فوت شدند،
• ۱ نفر در حین احیای قلبی به بیمارستان منتقل شد، اما متاسفانه جان باخت،
• ۱۵ مصدوم که در محل، درمان و ترخیص شدند،
• ۹ نفر با شرایط پایدار و مناسب به بیمارستان منتقل شدند، و
• جمعیت هلال احمر استان تهران نیز یک سگ زنده یاب را به محل اعزام کرد.

در نهایت، مهار آتش‌سوزی کلینیک سینا مهر با ایثار آتش‌نشانان و استفاده از تجهیزات جدید آتش‌نشانی از جمله نردبان‌های بلند، حدود دو ساعت به طول انجامید.
در دقایق اولیه دو مورد انفجار رخ داد، اما از سرایت آتش به سایر ساختمان‌های منطقه جلوگیری شد.

کلینیک سینا مهر یا سینا اطهر؟

نام کلینیک منفجر شده، «سینا اطهر» نیست. این واقعه در «مرکز جراحی محدود سینا مهر شمیران» اتفاق افتاد.
به خاطر وجود یک مرکز تصویربرداری با نام «اطهری» واقع در طبقات پایین، به اشتباه، خود آن کلینیک را با عنوان مرکز درمانی سینا اطهر شناخته و اطلاع رسانی کرده‌بودند.

روایت شاهدان عینی

1. یکی از مصدومان:

شوهرم در کلینیک سینا مهر بستری بود و قرار بود جراحی شود. به یکباره صدای انفجار شدیدی آمد. در یک لحظه همه جا را دود گرفت. اول فکر کردیم بمب است. خودمان را به دستشویی رساندیم تا از پنجره به بیرون بپریم؛ نمی‌شد، طبقه پنجم بودیم.
انفجار دوم که اتفاق افتاد، شیشه‌ها خرد شد. در‌ها بسته شد و بوی دود و صدای جیغ همه جا را برداشت. آینه، روشویی و در کنده‌شد و روی ما افتاد. در می‌زدیم و کمک می‌خواستیم. صدای «یاحسین یاحسین» دکتر‌ها و پرستار‌ها را می‌شنیدیم. ولی کسی جواب ما را نمی‌داد. بعد از چند دقیقه صدا قطع شد.
نگران شوهرم بودم… بعد از دو ساعت چند آتش‌نشان آمدند و ما را بیرون آوردند. همه صورتم خون بود و جایی را نمی‌دیدم. سراغ شوهرم را گرفتم، گفتند خبر ندارند. تا اینکه او را در بیمارستان دیدم. او هم زخمی شده بود.

2. جوان دست‌فروش:

جوان دست‌فروشی که در نزدیکی کلینیک سینا مهر در حال فروش اجناسش بود، به محض مشاهده انفجار و آتش‌سوزی به کمک گرفتارشدگان رفت.
این جوان در گفت‌وگویی ویدئویی که از صداوسیما پخش شد، گفت:
داشتم وسایلم را می‌فروختم که صدای انفجار را شنیدم. دومین انفجار خیلی مهیب بود. به سمت کلینیک که سر چرخاندم، دیدم چند خانم در حال جیغ و فریاد هستند و درخواست کمک می‌کردند. کسی کمکشان نرفت.
من تصمیم گرفتم خودم کمک کنم. طبقه به طبقه شیشه‌ها را شکستم و بالا رفتم و بعد هم آن‌ها را به سمت پشت‌بام بردم تا امدادگر‌ها بیایند. بچه هم همراهشان بود که بچه را هم نجات دادیم. بعد خودم همان‌طور که بالا رفته بودم، پایین آمدم.

3. یکی از همسایگان:

شهروند دیگری که در همسایگی کلینیک زندگی می‌کند، گفت:
من در پشت‌بام بودم که این اتفاق افتاد. داشتم کولر را درست می‌کردم. یک‌دفعه صدای مهیبی شنیدم. نوری که متصاعد شد، از سمت کلینیک بود. به فاصله یک ربع صدای انفجار دوم آمد که بسیار‌بسیار شدیدتر بود. هم‌زمان صدای جیغ هم بلند شد. شدت انفجار دوم به حدی بود که شیشه‌های خانه من هم شکست. بلافاصله به خیابان رفتم و دیدم درخت‌های کنار کلینیک هم آتش گرفته و کاملا سوخته و تبدیل به زغال شده‌اند.

4. یکی از آتش نشانان حاضر در صحنه:

انفجارها در طبقات پایین کلینیک سینا مهر اتفاق افتاده ‌بود. از آنجا که طبقات پایین مخصوص سیتی‌اسکن، MRI، دندان‌پزشکی و خدمات این چنینی بود، به ما گفته شد که در این طبقات کسی نیست. هرچند تجربه به ما ثابت کرده‌بود ممکن است دودگرفتگی در طبقات بالاتر مصدوم داشته‌باشد.
حدودا یک ساعت و نیم بعد از مهار آتش‌سوزی، با کپسول‌های اکسیژن برای لکه‌گیری رفتیم. به طبقه پنجم که رسیدیم متوجه شدیم چه اتفاقی رخ داده است. ما بلافاصله بی‌سیم زدیم و وضعیت را گزارش دادیم و درخواست نیروی امداد کردیم.
وضع کلینیک سینا مهر نشان می‌داد که بسیاری از قربانیان به‌دنبال راه فرار یا شاید کپسول اکسیژن بودند. برخی هم در لحظات آخر دست به وسیله‌ای انداخته و به زمین افتاده بودند.

بر طبق مشاهدات شاهدان عینی حادثه کلینیک سینا مهر، علت آتش‌سوزی، وقوع انفجار در انبار محل نگهداری سیلندرها بوده‌است. در ادامه، آتش‌سوزی از داخل حیاط کلینیک سینا مهر به سایر طبقات سرایت کرده و در نهایت، کل ساختمان گرفتار حریق شده‌است.

نکات حائز اهمیت در حادثه کلینیک سینا مهر، از حیث ارزیابی ریسک:
[کارشناس: مصطفی خدابخشی – کارشناس بهداشت حرفه‌ای مرکز سلامت محیط و کار]

هر ساله شاهد مواردی در بیمارستان‌ها و مکان‌های درمانی هستیم که اکثراً ناشی از خطاهای انسانی – Human Errors است.
بیمارستان‌ها و مراکز درمانی با زندگی افراد ارتباط مستقیم دارند. به خصوص قسمت‌هایی نظیر اتاق عمل، ICU، اورژانس و… . در این گونه موقعیت‌ها سرعت تصمیم‌گیری اهمیت ویژه‌ای دارد؛ زیرا هر لحظه کُندی عملیات توسط اپراتور ممکن است به قیمت جان یک بیمار تمام شود.
نمی‌توان یک طرفه به این موضوع نگاه کرد و یک فرد را مرتکب خطا دانست؛ بلکه با بررسی و ریشه‌یابی اتفاقات درمی‌یبایم که سلسله عواملی دست به دست هم می‌دهند تا این اشتباهات رخ دهند.

1. رنگ سفید

استیشن پرستاری مرکز نظارت بر وضعیت حیاتی بیماران است. گاهاً می‌بینیم در ساخت استیشن از رنگ‌های سفید استفاده می‌کنند. تفکری که پشت این امر است، بهداشتی بودن رنگ سفید است که آلودگی و نامرتبی به سرعت در آن مشخص می‌شود.
در مراکز درمانی افرادی با شیفت کاری شبانه هستند. شیشه به کار رفته در استیشن و انعکاس بالای رنگ سفید می‌تواند باعث خستگی چشم در این افراد شود. هزینه خطای انسانی را نهایتا بیمار می‌دهد.

2. تیم حمل بیمار

در بسیاری از حوادث، حمل و جابجایی غیر اصولی بیمار مشاهده می‌شود.
متد استاندارد رایج در دنیا، تشکیل یک تیم تحت عنوان تیم حمل بیمار است. این تیم‌ها تحت آموزش‌های تخصصی قرار گرفته و برای حمل و جابجایی بیمار از تجهیزات خاصی استفاده می‌کنند.

3. مواد شیمیایی

بخش‌های مختلف بیمارستان که از مواد شیمیایی استفاده می‌کنند، گاها مورد توجه قرار نمی‌گیرند. مثلا در بخش شیمی‌درمانی برای آماده‌سازی داروها باید از هود با مکش بالا استفاده شود.

در حوزه ارزیابی ریسک بیمارستانی نیاز است که این کار به صورت تیمی انجام شود. یک تیم متشکل از افراد با تخصص‌های مختلف، هرکدام از دیدگاه خود موارد را مورد بررسی قرار دهند تا در نهایت بتوانیم به یک برنامه عملیاتی مناسب دست پیدا کنیم.

شایعات حادثه

در همان ساعات اولیه، شایعاتی مبنی بر احتمال خرابکاری و وجود مواد رادیواکتیو در فضای مجازی پخش شد. اما؛

• در کلینیک سینا مهر، محلی برای پزشکی هسته‌ای نبود. بلکه یک رادیولوژی معمولی در آن دایر بوده‌است.
• دود حاصله سیاه‌رنگ آن نیز ممکن است نشان‌دهنده سوختن مواد سمی، دارویی و شیمیایی یا گاز هلیوم باشد.
• جانشین رییس پلیس تهران بزرگ در پاسخ به این سوال که «آیا این حادثه عمدی بوده است؟» گفت: تاکنون به این نتیجه نرسیده‌ایم که حادثه کلینیک سینا مهر عمدی بوده‌باشد. اما متاسفانه در این حادثه ۱۹ نفر، شامل ۱۶ زن و ۳ مرد جان خود را از دست دادند.

۴ فرضیه برای آتش‌سوزی

در تحقیقات صورت گرفته توسط تیم‌های کارشناسی و قضایی، ۴ فرضیه در خصوص آتش‌سوزی کلینیک سینا مهر مطرح شد تا علت قطعی این فاجعه مرگبار روشن شود.

1. نخستین فرضیه، جدا شدن کابل برق از تیر چراغ برق و افتادن روی کپسول‌های اکسیژنی بود که داخل حیاط این مرکز قرار داشتند.
2. دومین احتمال مطرح‌شده، ایجاد حریق در قسمت ذخیره مخازن اکسیژن و انفجار کپسول‌های اکسیژن است.
3. سومین فرضیه، اتصالی برق سه فاز ساختمان و در نتیجه، آتش‌سوزی و مرگ ۱۹ نفر از کادر درمان و بیماران است.
4. انفجار در طبقه منفی دو که قسمت تأسیسات ساختمان است، آخرین فرضیه‌ است.

نظر دادستان تهران درباره دلیل حادثه کلینیک سینا مهر

در روز سیزدهم تیر یعنی دو روز بعد از حادثه کلینیک سینا مهر، دستور بازداشت ۹ نفر که شامل تعدادی از افراد هیأت مدیره، مدیرعامل، سهام‌دار این مراکز و مسئول تأسیسات ساختمان بود، صادر شد.

بررسی‌های اولیه حاکی از آن است که حادثه غیرعمدی است؛

• در اتاقکی که در کنار درب ساختمان ساخته شده‌بود تعدادی کپسول‌ اکسیژن نگهداری می‌شد.
• ابتدا با اتصال برق کولر در سقف کاذب در پارکینگ، کولر آتش گرفته و بعد، سقف کاذب شکسته می شود.
• در آن محل، مواد الکی و اشتعال‌زا وجود داشته که با فروریختن سقف کاذب آنها هم آتش می‌گیرند.
• آتش به کپسول‌های اکسیژن سرایت می کند و در نهایت باعث انفجار می‌شود.
• دود به سرعت به طبقه چهارم ساختمان که اتاق جراحی بود، منتقل شده و متاسفانه موجب خفگی افراد می‌شود.
• حتی در پشت بام ساختمان نیز، در بخشی از مسیر راه پله مواد اشتعال‌زا دِپو شده بودند.

نکات حائز اهمیت در حادثه کلینیک سینا مهر، از حیث ایمنی کپسول‌های اکسیژن:
[کارشناس: حامد صالحی – مدیر فنی شرکت بازرسی آستا]

همان طور که اطلاع دارید کپسول اکسیژن موارد استفاده بسیار زیادی دارند: فرآیندهای صنعتی، تجهیزات جوشکاری، کاربردهای پزشکی، تنفس در ارتفاعات، کمک‌های اولیه و… .
اما چیزی که ما بیشتر با آن آشنا هستیم، کاربرد کپسول اکسیژن در تجهیزات پزشکی و بیمارستان‌ها است. در دو سال اخیر به خاطر بیماری کرونا استفاده از کپسول‌ها و طبیعتاً ریسک‌های آن بالاتر رفته‌است.

اجزای کپسول اکسیژن

کپسول اکسیژن تشکیل شده از:

• یک مخزن فلزی – عموما فولادی،
• یک سِری شیر و متعلقات تنظیم‌کننده فشار،
• فشار سنج که فشار مخزن را به ما نشان می‌دهد،
• شیر جریان‌سنج، و
• پیچ کنترل

این مخزن به دلیل فشار بالا، حساسیت‌هایی دارد که باید در استفاده از آن نکات خاصی را رعایت کنیم:

1. جلوگیری از افزایش غلظت اکسیژن

اگر در یک محیط بسته، کپسول اکسیژنی داریم که نشتی دارد، باید در مرتبه اول جلوی نشتی آن را بگیریم. اگر امکان آن میسر نبود، با باز گذاشتن درها تهویه انجام دهیم تا غلظت اکسیژن محیط بالا نرود.
اکسیژن به دلیل واکنش پذیری بالا، به راحتی باعث انفجار می‌شود. اگر غلظت اکسیژن در محیط بسته قدری بیشتر شود، با هر ماده‌ای که فکرش را کنید – منسوجات، لاستیک یا حتی فلز – باعث ایجاد انفجار می‌شود.
اگر حریق و شعله‌ای وجود داشته‌باشد، اکسیژن شرایط را به مراتب بدتر می‌کند و دمای شعله را بالا می‌برد.

2. عدم وجود نشتی

گِیج و تمامی اتصالات مخزن را باید بررسی کنیم تا مطمئن شویم هیچ نشتی در آن وجود ندارد.

3. واکنش با روغن

اصلی‌ترین چیزی که اکسیژن با آن واکنش می‌دهد روغن است. هیچ وقت نباید با دست آغشته به روغن پیچ کپسول را باز و بسته کنیم. این روغن خیلی راحت می‌تواند از محل رِزوه پیچ به داخل کشیده و باعث انفجاری داخل مخزن شود.

4. رفتار با مخزن پر

همیشه در زمان استفاده از مخزن اکسیژن رفتارمان به گونه‌ای باشد که این مخزن تماما پر است. هیچ وقت نباید ضربه‌ای به آن نزنیم.

5. ایستاده قرار دادن مخزن

کپسول اکسیژن را به صورت ایستاده قرار می‌دهیم و هیچ وقت نباید آن را روی زمین خوابیده بگذاریم. از طرفی سطح مقطع کپسول اکسیژن نسبت به ارتفاع آن کمتر است. در نتیجه وقتی به صورت ایستاده است، خطر افتادن آن وجود دارد. بهتر است در صورت امکان با طناب، کمربند و یا بند به جایی ثابت شوند.

6. خاموش‌کننده حریق

حتماً تو محیطی که از کپسول اکسیژن استفاده می‌کنیم خاموش‌کننده حریق داشته باشیم.

7. نگهداری در مکان امن

کپسول اکسیژن وسیله خطر آفرینی است و باید مراقب بود در مکانی نگهداری شود که دور از:

• برق،
• جوشکاری،
• حریق و احتمال حریق، و
• دسترس کودکان

باشد.

8. عدم تخلیه اکسیژن در محیط

زمانی که قصد شارژ کپسول را داریم، تخلیه اکسیژن در محیط به هیچ وجه مجاز نیست. این کار غلظت اکسیژن و طبیعتاً ریسک حریق را بالا می‌برد.

9. حمل و جابجایی

• سیلندر اکسیژن را روی زمین نغلتانیم،
• هیچ وقت آن را پرتاب نکنیم،
• برای جابجایی کپسول اکسیژن ترجیحا از یک چرخ‌دستی استفاده کنیم. هیچ وقت روی دوشمان حملش نکنیم،
• سیلندر اکسیژن همیشه باید ایستاده باشد،
• اگر قصد استفاده از کپسول را نداریم کلاهک فلزی روی شیر آن را جدا نکنیم،
• مراقب باشیم صدمه‌ای به کپسول وارد نشود و ظاهر کپسول سالم بماند. در غیر این صورت آن را از رده خارج کنیم.

مقصرین حادثه کلینیک سینا مهر

• آنچه که مشخص است، مقصر اصلی این حادثه مالکین کلینیک سینا مهر بودند که به تذکرات و هشدارهای صادر شده از سوی شهرداری و آتش نشانی توجه جدی نداشتند.
  بنابراین هیئت موسس، هیئت مدیره و دست‌اندرکاران فنی و اجرایی کلینیک حدود ۶۵ درصد مقصر شناخته شدند.
• وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی که مسئولیت مستقیم نظارت بر درمانگاه را داشتند، دومین مقصر حادثه آتش سوزی کلینیک سینا مهر هستند. بر این اساس، وزارت بهداشت حدود ۱۵ درصد و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ۱۰ درصد مقصر شناخته‌شدند.
• شهرداری منطقه یک نیز جزو دستگاه‌هایی بوده که در این زمینه کوتاهی داشته و حدود ۴ درصد مقصر شناخته شده‌است.
• سازمان آتش نشانی نیز علی‌رغم تلاش‌های ارزنده‌ای که انجام داد، حدود ۴ درصد در این حادثه مقصر شناخته شده‌است.
• وزارت کار نیز که نظارت بر این نوع کارگاه‌ها را بر عهده دارد و به عنوان عامل قضایی می‌توانست اعمال قانون کند اما این کار را انجام نداده، ۱ درصد مقصر شناخته شده‌است.

وضعیت ایمنی ساختمان

وزارت کار و وزارت بهداشت مسئول نظارت بر فعالیت صنوف پزشکی در کاربری‌های مسکونی هستند.
بر اساس قوانین موجود در کشور، کارشناسان وزارت کار و وزارت بهداشت باید در این زمینه بازدیدهای دوره‌ای داشته باشند.

قانون کار

1. بر اساس ماده ۹۵، مسئولیت هر اتفاق در این کاربری‌ها متوجه کارفرما است.
2. بر اساس ماده ۱۰۱، گزارش بازرسان کار و کارشناسان بهداشت کار در موارد مربوط به حدود وظایف و اختیاراتشان در حکم گزارش ضابطین دادگستری‌ خواهد بود.
3. بر اساس ماده ۱۰۵، هرگاه در حین بازرسی، به تشخیص بازرس کار یا کارشناس بهداشت حرفه‌ای، احتمال وقوع حادثه و یا بروز خطر در کارگاه داده شود، بازرس کار یا کارشناس بهداشت حرفه ای مکلف است مراتب را فوراً و کتباً به کارفرما یا نماینده او و نیز به رئیس مستقیم خود اطلاع دهند.

• تبصره مهم این ماده:
  همچنین در تبصره ۱ این ماده مقرر شده، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، حسب مورد گزارش بازرسان کار و کارشناسان بهداشت حرفه‌ای از دادسرای عمومی محل و در صورت عدم تشکیل دادسرا از دادگاه عمومی محل، تقاضای لازم را انجام و فوراً قرار تعطیل و لاک و مهر تمام یا قسمتی از محل را صادر کنند و دادستان بلافاصله نسبت به صدور قرار اقدام و قرار مذکور پس از ابلاغ قابل اجرا است.
  در ضمن، دستور رفع تعطیل توسط مرجع مزبور در صورتی صادر خواهد شد که بازرس کار یا کارشناس بهداشت حرفه‌ای و یا کارشناسان ذی‌ربط دادگستری، رفع نواقص و معایب موجود را تایید کرده باشند.

اما جای تعجب است که چگونه هنگام راه‌اندازی یک واحد اغذیه‌‌فروشی پروتکل‌ها به صورت دقیق توسط وزارت بهداشت زیر ذره‌بین باشد،
اما در مجموعه‌ای در حد کلینیک سینا مهر که اقدامات تخصصی و فوق‌ تخصصی صورت می‌گیرد و تجهیزات و ابزارهای خطرناکی مانند کپسول اکسیژن و هلیوم در آن وجود دارد، بررسی‌های لازم صورت نگرفته‌است.

بی‌توجهی به اخطارها

کلینک سینا مهر از سال ۱۳٩۴ تا کنون، حدود چهار اخطار در زمینه توجه به ایمنی داشته و دستورالعمل‌های لازم نیز در این خصوص ارائه شده بود.
طی سال های ۱۳۹۶، ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ نیز از این ساختمان بازدید شده بود که متاسفانه ترتیب اثر خاصی داده نشد؛ تا جایی که در سال ۱۳۹۸ یک اخطار جدی از سوی شهرداری برای آنها صادر شد.
نگهداری غیر اصولی مواد و تجهیزات خطرناک، توجه به راه‌های خروج، سیستم برق و… از مواردی است که در دستور العمل‌های ابلاغ شده ذکر شده‌بود.

نتیجه اخطارهای داده شده به مالک مبنی بر ناایمن بودن ساختمان کلینیک سینا مهر  از سوی سازمان آتش‌نشانی و شهرداری منطقه، اقدامات جزئی در جهت ایمنی ساختمان در برابر حریق در سال ۱۳۹۸ بود که کامل انجام نشد.

نکات حائز اهمیت در حادثه کلینیک سینا مهر، از حیث شرایط اضطراری
[کارشناس: ایمان ایزد پناه – مدرس فوریت‌های پزشکی و امداد سوانح]

1. سیستم‌های اعلام و اطفا حریق

همه افراد می‌بایست به محض به صدا درآمدن زنگ حریق – چه به صورت خودکار و چه به صورت دستی – فارغ از دیدن شعله یا دود از آن محل خارج شوند.
بنابراین اولین مورد، ضعف همین سیستم های اعلام و اطفاء و نبودن اسپرینکلر در کلینیک سینا مهر بوده‌است.

2. علائم شرایط اضطراری

در شرایط تخلیه اضطراری، از یک سری علائم فلوئورسانس شب‌تاب استفاده می‌شود. برای مثال تابلوهای خروجی یا Exit را با رنگ های سبز یا مغزپسته‌ای نشان می‌دهند.
تابلوهای شب‌تاب، نور را جذب کرده و در شب آن را بازمی‌تابانند. در شرایطی مانند دودگرفتگی و کاهش دید محیطی، وجود این علائم بسیار کاربردی هستند.
بنابراین؛

• مجهز بودن راه‌های خروج به علائم شرایط اضطراری،
• وجود یک خط اضطراری در راهروها و لبه‌های پله‌ها، و
• آموزش پرسنل مبنی بر چگونگی استفاده از این علائم و نوارها در شرایط اضطراری

حائز اهمیت است.

3. درهای استاندارد

درهایی که در اماکن درمانی تعبیه می‌شوند، باید از استانداردهای ویژه و سخت‌گیرانه‌ای برخوردار باشند:

• باید از پلیمرهای نسوز یا مقاوم به حریق ساخته شده باشند،
• نباید در محل خود قفل شوند،
• باید سرعت باز شدن مناسبی را داشته باشد، و
• و…

با توجه به گزارش‌های حادثه، عدم تعبیه درهای مناسب در بخش‌های مختلف کلینیک سینا مهر باعث حبس شدن افراد در سرویس بهداشتی و اتاق عمل شد.

4. تهویه و اگزاست

کلینیک سینا مهر فاقد سیستم تهویه مناسب و اگزاست برای خروج دود از محل بود.

5. آموزش و مانور

خیلی از پرسنل نقش خود را در این گونه حوادث جدی نمی‌گیرند و منتظر نیروهای آموزش دیده از سازمان و ارگان مربوطه می‌مانند تا آنها را دنبال کنند.
بهتر این است که این وظایف به پرسنل یادآوری شود؛ به صورت ادواری پرسنل را نسبت به تخلیه اضطراری و شرایط آن، تجهیزات اعلام و اطفاء و علائم و نوارهای رفلکتور آگاه کنند.
در بحث تخلیه و واکنش در شرایط اضطراری در بیمارستان‌ها، با همکاری مدیریت بحران شهرداری تهران اقداماتی انجام می‌شود: مانورهای تخلیه، اسکان و… .
اما پرسنل کلینیک سینا مهر بدون آموزش خاصی در این حوزه، با حادثه روبرو شده‌بودند.

6. سیستم‌های برق اضطراری

جانمایی سیستم‌های برق اضطراری باید به گونه‌ای باشد که بتواند در مواقع بحران همچنان جریان و انرژی مورد نیاز را تامین کند.
چیزی که در حادثه کلینیک سینا مهر شاهدش بودیم عدم تعبیه و  مناسب ژنراتورها و تجهیزات این چنینی بود که باعث انفجار و قطعی سیستم برق اضطراری محلی شد.

7. راه‌های فرار

متاسفانه در مکان‌هایی که برای فرار، پله‌ها یا پشت بام‌ها برای این موضوع درنظر گرفته شده است شاهد آن هستیم که راه‌های دسترسی با قفل مسدود می‌شود.
حتماً باید در نظر داشت که این درها و پله‌ها آزاد باشند تا فرد بتواند در مواقع اضطراری به آنها دسترسی داشته‌باشد.

پلمپ نشدن کلینیک سینا مهر با این همه بی‌قانونی، عدم انجام تکلیف وزارت کار و وزارت بهداشت را نشان می‌دهد.

تفاوت انفجار کلینیک سینا با ساختمان پلاسکو

از حادثه پلاسکو تا حادثه کلینیک سینا مهر سه سال و نیم گذشته است. اما هیچ تغییری در توان و اختیارات آتش‌نشانی ایجاد نشد تا صرفا به تذکر بسنده نکند.
چرا باید پس از گذشت سه سال و نیم از حادثه پلاسکو باز هم پاسخ همانی باشد که در مورد ساختمان پلاسکو گفته‌شد؟
و باید بگوییم: «اخطار دادیم اما کسی توجه نکرد!»

فروریختن ساختمان

در پلاسکو افراد در طبقه هم‌کف گیر کرده‌بودند و سازه به‌دلیل حرارت زیاد و وجود مواد قابل اشتعال فراوان به طور کامل فرو ‌ریخت.
اما در حادثه کلینیک سینا مهر اولا سازه بسیار کوچک‌تر از پلاسکو بود، و ثانیا اینکه تخریب، بیشتر به دلیل انفجار بود و کل ساختمان فرو ‌نریخت.
اگر ساختمان فرو ‌می‌ریخت، تعداد قربانیان بسیار بیشتر می شد و ممکن بود حتی به عابران در خیابان هم صدمات شدیدی وارد شود.

واقعیت این است که ما از حوادث درس نمی‌گیریم. بعد از فاجعه پلاسکو، انتظار این بود که اقداماتی جهت افزایش ایمنی ساختمان‌های بلندمرتبه و مراکز تجمعی نظیر بیمارستان‌ها و مراکز درمانی انجام شود. اما بار دیگرحادثه‌ای مشابه در کلینیک سینا رخ داد.

پیشگیری بهتر از درمان!

نباید فکر کنیم که رعایت ایمنی فقط برای دیگران است. هر لحظه امکان رخ‌دادن حادثه برای هر کسی وجود دارد.
پس قبل از اینکه به سراغ قوانین جدید برویم، باید ببینیم آیا قوانین موجود به درستی اجرا می شود؟

• چرا باید در یک کوچه باریک که جابجایی بیمار در آن با چالش روبرو است، یک کلینیک درمانی تاسیس شود؟
• شاید نتوان در زمانی کوتاه تمام ساختمان‌ها را مورد ارزیابی ایمنی قرار داد؛ اما حداقل مکان‌هایی مثل مراکز درمانی در اولویت قرار دارند.
• در سال ۱۳۳۴، قانونی جهت تأیید استفاده از اماکن مسکونی برای حرفه پزشکی تصویب شد. طبق این قانون پزشکان می‌توانند در محل سکونت خود، بیماران را سرپایی ویزیت کنند. اما قطعا هدف از این قانون تبدیل ملک به درمانگاه نبوده است.
• کلینیک سینا مهر در یکی از گران‌قیمت‌ترین مناطق تهران قرار داشت. پس باید برای ایمنی آن هزینه می‌شد. اگر خسارت میلیاردی حادثه آتش‌سوزی کلینیک سینا مهر، برای بحث ایمنی و اخطارهای متعدد خرج می‌شد، بهتر نبود؟
• مالک ساختمان می‌تواند از ورود کارشناسان آتش‌نشانی به ملکش جلوگیری کند.
• ما در بخش نظارتی ضعف قانونی داریم. ساختمان‌های ناایمنی که اخطار آتش نشانی دریافت کرده‌اند، باید مشابه ساختمانی که عوارض یا مالیاتش را نداده‌است پلمب شود.

جایگاه بهداشت حرفه‌ای در مراکز درمانی:
[کارشناس: نگار صمدی – مسئول بهداشت حرفه‌ای کلینیک ولنجک]

تا پیش از حادثه کلینیک سینا مهر، ساختار مشخص و شفافی برای جایگاه بهداشت حرفه‌ای در مراکز درمانی و به خصوص کلینیک‌ها وجود نداشت.

در مورد سایر مراکز درمانی مثل بیمارستان‌ها بسیاری از فعالیت‌های همکاران ما بر سنجه‌ها متمرکز است.

سنجه‌ها

ساختار وزارت بهداشت به نحوی است که معاونت‌های مختلفی دارد و طبق دستورالعمل اعلام شده از آن معاونت اقدام می‌کند.
وزارت بهداشت در اقدامات خود، مستقل از سازمان‌های موازی مثل وزارت کار عمل می‌کند. مگر در صورت پیش آمدن چالش، که البته احتمال آن پنج درصد هم نیست. به همین خاطر، فراتر از سنجه‌ها نمی‌رود.

سنجه‌های ایمنی

این سنجه‌ها به موضوعات خاصی محدود می‌شود. جنبه مغفور سنجه‌های بهداشت حرفه‌ای، عدم حضور مسائل ایمنی در آنها است – حتی احتمال دارد که سنجه‌های ایمنی، به همکاران بهداشت حرفه‌ای تفویض نشود.
کما این که تفویض شدن این سنجه‌ها نیز مشکلات زیادی را به دنبال دارد؛ زیرا که ساختار، ساختاری است که بخش عمده‌ای از این سنجه‌ها مربوط به مدیریت خطر، بحران و بلایا در حوزه درمان است. متاسفانه به دلیل وجود این نقص ساختاری، شرایط مانور دادن همکاران روی بحث‌های ایمنی تقریبا وجود ندارد.

عدم وجود دستورالعمل‌های شفاف

نکته دیگر، فقدان دستورالعمل ابلاغی شفاف از سوی وزارت بهداشت است.
واقعیت این است که در مراکز درمانی دولتی، رَسته شغلی برای ما تعریف نمی‌شود. بسیاری از همکاران ما در مرکز درمانی چند شغلی هستند:
همزمان در پذیرش، منابع انسانی و دیگر بخش‌ها کار می‌کنند؛ هر از چند گاهی هم به سنجه‌ها رسیدگی می‌کنند.
همان طور که گفته‌شد، هرآنچه که تعریف شده‌است طبق سنجه‌ها می‌باشد. سنجه‌های ما بسیار محدود است. در نتیجه همکاران تمام‌وقت بهداشت حرفه‌ای موظف به انجام کارهای دیگر می‌شوند. در خصوص مراکز خصوصی نیز وضع همین طور است.

بعد از حادثه کلینک سینا مهر، معاونت درمان مکاتبه کرد که کمیته HSE تشکیل شود.
اما اصلا کمیته HSE چیست؟
جایگاه آن کجاست؟
آیا معاونت درمان از وجود کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار داریم اطلاع ندارد؟
آیا معاونت درمان مجاز است که وارد شود یا این، وظیفه معاونت بهداشتی است؟
معاونت بهداشتی در صورت ورود چگونه پایش را انجام می‌دهد؟

وزارت بهداشت مقابل وزارت کار

جدالی چالشی میان دو وزارتخانه بهداشت و کار وجود دارد.
وزارت بهداشت، تامین سلامت را وظیفه خود و تامین ایمنی را وظیفه وزارت کار می‌داند.
برای حل این مسئله،

1. اول از همه باید مشخص شود که چه کسی مسئول ایمنی است.
2. و مهمتر از آن، باید شکل انجام روش های اجرایی و دستورالعمل‌ها مشخص شود.

اپبزودی که شنیدید قسمت اول از پادکست دوگانه روایت حادثه کلینیک سینا بود. قسمت دوم منتشر شده‌است؛ پیشنهاد می‌کنیم هم‌اکنون به این قسمت گوش کنید.